Hoog in het noorden, waar sneeuw en ijs zover je kunt kijken het landschap bedekken, leven de machtige ijsberen. Deze fascinerende dieren zijn de grootste roofdieren die op land leven. Maar het bestaan van deze ‘koningen van de noordpool’ staat onder druk. Steeds meer gevaren bedreigen hun voortbestaan. Welke gevaren zijn dat? En waarom moeten we ons daar zorgen over maken?

Klimaatverandering is de grootste bedreiging voor ijsberen

De temperatuur op aarde stijgt en dat heeft grote gevolgen voor de noordpool. Het zee-ijs, dat ijsberen gebruiken als hun jachtterrein, smelt steeds sneller weg. Sinds de late jaren ’70 is ongeveer een derde van het zee-ijs verdwenen. Dat is een enorm probleem, want zonder ijs kunnen ijsberen niet jagen op zeehonden. En zonder zeehonden geen eten! Wetenschappers hebben een schokkende ontdekking gedaan: als we zo doorgaan, kan tweederde van alle ijsberen al voor 2050 verdwenen zijn. Dat betekent dat van elke drie ijsberen er maar één overblijft. Dan leven er nog maar tussen de 9 en 10 duizend ijsberen op aarde.

Waarom kunnen ijsberen niet zonder ijs leven?

In de winter blijven ijsberen aan land om te paren, maar zodra de lente komt, begint het grote jachtavontuur. Dan trekken ze het zee-ijs op, want dat is hun favoriete jachtterrein. Waarom? Omdat ijsberen veel minder goed kunnen zwemmen dan zeehonden. Ze moeten hun prooien dus slim zien te vangen vanaf het ijs dat op het water drijft. Het is een beetje als een kat die muizen vangt: geduldig wachten bij een wak in het ijs tot een zeehond langskomt.

De race tegen de tijd

Sinds 1980 is de ijsvrije periode tussen de lente en de herfst met zeven weken toegenomen. Dat is bijna twee maanden minder tijd om voedsel te vinden! En alsof dat nog niet erg genoeg is, blijkt uit onderzoek dat een ijsbeer meer vlees nodig heeft dan we eerst dachten. Als de aarde blijft opwarmen zoals nu, voorspellen wetenschappers iets verschrikkelijks: in 2080 zou er in de zomer helemaal geen zee-ijs meer zijn.

Verlies van leefgebied: menselijke activiteiten

Een wereld vol lawaai en gevaar

Het thuis van de ijsbeer wordt steeds drukker. Grote boorplatforms, zo hoog als flatgebouwen, zoeken naar olie en gas diep onder het ijs. Het constante geraas van machines en schepen maakt het voor ijsberen moeilijk om in rust te jagen. Het is alsof je probeert te slapen terwijl er een drilboor naast je bed staat!

Als olie het leven bedreigt

Nog gevaarlijker zijn de olielekken die kunnen ontstaan. Een ijsbeer die in aanraking komt met olie is in groot gevaar. De olie beschadigt zijn dikke vacht, die normaal als een perfecte winterjas werkt. Zonder die bescherming kan hij zich niet meer warm houden in het ijskoude water. Ook kunnen ijsberen ernstig ziek worden als ze per ongeluk olie binnenkrijgen.

De jacht naar kostbare mineralen

Alsof dat nog niet genoeg is, worden er steeds meer mijnen gebouwd om kostbare mineralen uit de grond te halen. Voor ijsberen betekent dit dat hun leefgebied steeds kleiner wordt. Het is als een puzzel waaruit steeds meer stukjes verdwijnen: op een gegeven moment past het niet meer.

Jacht en stroperij

Een verboden jacht

Hoewel er strenge regels zijn om ijsberen te beschermen, worden ze nog steeds bejaagd. Sommige mensen jagen stiekem op ijsberen voor hun vacht of andere lichaamsdelen. Dit heet stroperij en is streng verboden, maar toch gebeurt het. Het is alsof iemand inbreekt in jouw huis en je spullen steelt – dat mag ook niet!

De traditie van de Inuit

Er is één uitzondering op deze regel. In bepaalde gebieden mogen de oorspronkelijke bewoners, de Inuit, wel op ijsberen jagen. Dit is geen nieuwe regel: zij doen dit al duizenden jaren voor voedsel en hebben daarom speciale rechten. Ze jagen met respect en nemen nooit meer dan ze nodig hebben.

Bescherming tegen stropers

Gelukkig zijn er tegenwoordig strenge internationale afspraken om ijsberen te beschermen. Stropers die worden betrapt, krijgen zware straffen. Er zijn ook speciale teams die dag en nacht werken om de ijsberen te beschermen tegen illegale jacht.

Vervuiling bedreigt de gezondheid

Gif in het paradijs

Je zou denken dat de noordpool nog schoon en zuiver is, maar helaas is dat niet zo. Giftige stoffen uit fabrieken en landbouw reizen als onzichtbare verstekelingen mee op de wind en in zeestromen. Zo komen ze terecht in het poolgebied, duizenden kilometers van waar ze zijn gemaakt.

Een gevaarlijk dieet

Deze gifstoffen zijn extra gevaarlijk voor ijsberen omdat ze zich opstapelen in hun lichaam, als een spaarpot die je liever niet wilt hebben. Als ijsberen zeehonden eten, krijgen ze ook alle giftige stoffen binnen die in die zeehonden zitten. Onderzoekers hebben ontdekt dat sommige ijsberen wel honderden verschillende gifstoffen in hun lichaam hebben – net als een vergiftigde maaltijd die ze niet kunnen weigeren.

De kleinsten zijn het kwetsbaarst

Vooral jonge ijsberen hebben het moeilijk met al deze vervuiling. Hun lichaam is nog in de groei en kan niet goed tegen deze giftige stoffen. Wetenschappers doen hun best om uit te zoeken hoe erg de vervuiling is en hoe we dit kunnen stoppen.

Verstoring door toerisme

IJsberen als toeristische attractie

Steeds meer mensen willen ijsberen in het wild zien. Dat klinkt misschien leuk, maar voor de ijsberen is het een groot probleem. Grote cruiseschepen, vol met fotograferende toeristen, varen door hun leefgebied. Het is alsof er constant mensen met camera’s door je tuin lopen terwijl jij probeert te eten!

Stress door mensen

Voor ijsberen is rust heel belangrijk. Ze hebben al genoeg zorgen met het vinden van voedsel. Maar door al die toeristen worden ze vaak gestoord tijdens het jagen. Soms moeten ze zelfs vluchten als mensen te dichtbij komen. Dat kost veel energie die ze eigenlijk nodig hebben om te overleven.

Regels voor bescherming

Gelukkig zijn er strenge regels gemaakt. Toeristen en reisorganisaties moeten zich hieraan houden: ze moeten op veilige afstand blijven en mogen de dieren niet verstoren. Het is een beetje zoals de regels in een dierentuin, maar dan in het wild.

Nieuwe uitdagingen voor de ijsbeer

Onbekende ziektes duiken op

Door de opwarming van de aarde gebeurt er iets vreemds: ziektes die vroeger nooit in het koude noorden konden overleven, krijgen nu een kans. Het is als een deur die langzaam opengaat voor ongewenste gasten. Deze nieuwe ziektes kunnen de ijsberen ziek maken, omdat hun lichaam er niet aan gewend is.

Gevaarlijke ontmoetingen

Er is nog een groot probleem: ijsberen en mensen komen elkaar steeds vaker tegen. Als ijsberen geen zeehonden kunnen vangen omdat het ijs gesmolten is, gaan ze op zoek naar eten in dorpen en bij onderzoeksstations. Dit is gevaarlijk voor zowel de mensen als de ijsberen zelf – een beetje zoals wanneer een heel groot, hongerig huisdier door je koelkast zou gaan snuffelen!

Slimme oplossingen

In sommige dorpen zijn daarom speciale ‘ijsberenwachters’ aan het werk. Deze mensen zorgen ervoor dat ijsberen veilig wegblijven bij mensen. Ze gebruiken bijvoorbeeld speciale hekken en alarmsystemen. Ook leren ze mensen hoe ze veilig kunnen samenleven met ijsberen.

De toekomst van de ijsbeer

De koning van het noorden

IJsberen zijn niet zomaar dieren – ze zijn de koningen van het noordpoolgebied. Als grootste roofdier zorgen ze ervoor dat alles in balans blijft. Het is als een natuurlijk schaakspel waarin de ijsbeer de belangrijkste stuk is.

Mensen in actie

Over de hele wereld werken wetenschappers en natuurbeschermers hard om de ijsberen te helpen. Ze doen onderzoek, maken beschermde gebieden en proberen klimaatverandering tegen te gaan. Het is een race tegen de klok, maar ze geven niet op.

Waarom we ijsberen nodig hebben

Een wereld zonder ijsberen zou niet alleen minder mooi zijn, maar ook minder gezond. Deze machtige dieren zijn als de bewakers van het noordpoolgebied. Als zij verdwijnen, raakt het hele ecosysteem in de war. Daarom moeten we er alles aan doen om ze te beschermen.

Wat kun jij doen?

Kleine acties, groot verschil

Ook jij kunt helpen om ijsberen te beschermen! Het begint met kleine dingen:

• Doe lampen uit als je een kamer verlaat – dat bespaart energie
• Pak vaker de fiets in plaats van de auto
• Gebruik minder plastic – dat komt vaak in de zee terecht

Vertel het verder

Vertel anderen over de problemen van ijsberen. Hoe meer mensen ervan weten, hoe meer mensen kunnen helpen. Je kunt bijvoorbeeld een spreekbeurt houden of een werkstuk maken.

Word een ijberenbeschermer

Via het Wereld Natuur Fonds (WNF) kun je een ijsbeer ‘adopteren’ (www.wwf.nl). Ook bij Polar Bears International (www.polarbearsinternational.org) kun je ijsberen helpen. Met het geld dat je geeft, helpen deze organisaties de ijsberen te beschermen. Want weet je: zelfs kleine acties kunnen samen een groot verschil maken voor de toekomst van deze geweldige dieren!